زرهی، گردان، از گردان‌های رزمی لشکر ۵۲ قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از استان گیلان.
سپاه قدس استان گیلان از نیمه دوم سال ۱۳۶۴ ش بنا‌به تدبیر فرمانده وقت سپاه، محسن رضایی، مأموریت یافت دارای یگان مستقل رزم باشد تا ظرفیت بالقوه این استان که در سایر یگان‌ها پراکنده بود، تجمیع شده و به صورت منسجم در خدمت جنگ گذاشته شود. به همین منظور از نیمه دوم سال ۱۳۶۴ ش تیپ ویژه ۱۰۵ قدس به گیلان واگذار شد، پس از آن رزمندگان پاسدار و بسیجی گیلانی از سایر یگان‌ها و قرارگاه‌ها به‌تدریج به این تیپ منتقل شدند. از نیمه اول ۱۳۶۵ش اغلب نیروهای کادر و بسیجی یگان از استان گیلان تأمین می‌شد. با معرفی حسین همدانی به‌عنوان فرمانده تیپ ویژه ۱۰۵ قدس در تیر ۱۳۶۵ و با توجه به بهبود کمی و کیفی یگان، به ویژه از پاییز همین سال که تبدیل به لشکر شده بود، دغدغه ایجاد گردان مکانیزه یا زرهی در بین فرماندهان وجود داشت (مقدادی‌کاسانی‌کاسانی).
علت اصلی تشکیل چنین گردانی علاوه‌بر بهره‌مندی از تانک در انهدام مستقیم سنگر‌ها، مواضع و ادوات مهم دشمن، امنیت جابه‌جایی و تردد در زیر آتش‌های پرحجم دشمن حین عملیات بود. گرچه تا پایان سال ۱۳۶۵ ش به‌طور رسمی گردان زرهی در لشکر ایجاد نشده بود؛ اما سپاه گیلان و لشکر قدس در رسته و تخصص زرهی سوابقی مناسب در دیگر یگان‌ها از جمله زرهی لشکر ویژه ۲۵ کربلا و تیپ زرهی ۲۰ رمضان داشت (همان).
پاسدارانی مانند محمدرضا خالقی، حمید پاک‌نژاد، علی نجد باقری، بابک تولمی، هادی صدقی، محمدابراهیم آرستن، ناصر پوران منجیلی، یدالله قلی‌پور(شهادت ۲۱ اسفند۱۳۶۴- عملیات والفجر۹)، محمد ابراهیم‌پرور*، عباس ملک‌زاده، کریم خانی‌پور، اسماعیل ستوده، اسماعیل بُرزونژاد، مهرورز، محمد جمشیدپور، اسماعیل آرمون، مسعود فِسُرده اصلی، علیرضا پزنده‌کار (شهادت ۲۱ فروردین ۱۳۶۲)، رحمت‌الله عسکری، سعید آلیانی*، سیدنعمت‌الله سیدمحمدی*، صادق عفتی، کریم خوش‌منظر جملگی گیلانی و از اولین نیروهایی بودند که برای گذراندن دوره آموزشی فشرده تخصصی زرهی ۱۳۶۱ ش در پادگانی معروف به انرژی اتمی، واقع در دارخوین (مجاورت جاده اهواز-آبادان)، سپس پایگاه شهید بهشتی واقع در ابتدای جاده اهواز-خرمشهر با تیمی به سرپرستی علیرضا شریفی‌پور فرمانده زرهی لشکر ۲۵ کربلا شرکت کردند که خدمات آنان منجر به کسب شایستگی رزمی گردان زرهی این لشکر شد و نتیجه آن در سلسله عملیات والفجر مقدماتی، محرم، والفجر۶، والفجر۸، و کربلای ۵ آشکار شد. اردشیر رحمانی فرمانده گردان مکانیزه زرهی لشکر ویژه ۲۵ کربلا با رشادت در عملیات کربلای ۵ به شهادت رسید. کریم خانی‌پور هم با شایستگی‌های فردی تا معاون گردان زرهی در لشکر ویژه ۲۵ کربلا ارتقا پیدا نمود (اسماعیلی).
اواخر دی ۱۳۶۵ با دستور شفاهی حسین همدانی و در آستانه عملیات کربلای۵، کریم خانی‌پور به‌عنوان فرمانده گردان زرهی لشکر ۵۲ قدس معرفی و به همراه حمیدرضا اخباری شاکله اولیه گردان زرهی را با گردآوری عده‌ای از نیروهایی که در امر تعمیرات ماشین‌های سنگین و مهندسی، تخصص و مهارت داشته و علاقه‌مند به کار زرهی بودند، مانند محمد هدایتی، علیرضا خسارا، برادران فرهود، علیرضا پزنده‌کار، اسماعیل کلانتری، حسن حسن‌زاده و تعدادی بسیجی و سرباز به‌وجود آوردند. در اوایل ۱۳۶۶ش و مراجعت اکثر استعداد لشکر به پادگان شهید قلی‌پور شوشتر، امکانات اولیه تدارکاتی اعم از سه‌دستگاه خودرو وانت، دو دستگاه موتورسیکلت تریل، دو دستگاه موتور‌برق و مکانی برای استقرار، به گردان زرهی اختصاص یافت (خانی‌پور).
سختی‌های روز‌ها و ماه‌های اول تأسیس گردان زرهی پشت سر گذاشته شد، تا اینکه در عملیات نصر۴ رزمندگان لشکر موفق شدند دو دستگاه تانک T55 و سه دستگاه تانک T65 و یک دستگاه نفربر زرهی M113 و یک دستگاه نفربر زرهی شنی‌دار آمبولانس BMP113 از دشمن به غنیمت بگیرند. این موفقیت و غنایم، بسیار برای لشکر به‌ویژه برای گردان زرهی ارزشمند و روحیه‌بخش بود و به‌رغم کارشکنی‌های فراوان قرارگاه و ایستگاه‌های دژبانی مسیر، با دستور و حمایت فرماندهی لشکر به عقبه در موقعیت تبوک (بوالحسن بانه) منتقل گردید و گردان بعد از این، جان دیگری گرفت (همان).
کریم خانی‌پور، فرمانده گردان زرهی، حمیدرضا اخباری، جانشین گردان زرهی، ابراهیم رازی‌زاده، فرمانده تانک، علیرضا دیده‌بان و علی قربانعلی‌زاده، فرمانده و جانشین سیستم نفربر زرهی، محمد هدایتی، مسئول تعمیر و نگهداری، داود باقر‌نژاد، مسـئول تدارکات گردان بودند که این چینش و تیم فرماندهی تا پایان دفاع مقدس تغییر نداشته‌است (اسماعیلی).
بعد از عملیات نصر۴ که دوره تحول و پیشرفت گردان بود، به تعداد نیروهای کادر و بسیجی و وظیفه اضافه شد. در پایان تیر همین سال، بالغ بر سی نفر برای دوره زرهی به شیراز اعزام شدند که این دوره متناسب با تخصص، اعم از فرماندهی تانک، توپچی تانک، راننده تانک، مخابرات زرهی اعم از تانک و نفربر، ۴۵ روز تا ۳ ماه به‌طول انجامید و در بهمن ماه همین سال، دوره تخصصی دیگری برگزار شد که ۱۳۶۶ ش را می‌توان سال آموزش برای گردان زرهی نامگذاری کرد. همزمان با اعزام نیروها برای طی دوره‌های زرهی در مرداد ۱۳۶۶ پنج دستگاه نفربر زرهی‌آبی، خاکی خشایار BTR50 به گردان زرهی افزوده شد که در مجموع پنج دستگاه تانک و شش دستگاه نفربر جزو استعداد زرهی گردان بود. استعداد نیرویی گردان زرهی اواخر ۱۳۶۶ به صد نفر افزایش پیدا کرد. لازم به ذکر است در فاصله پایان تیر‌ماه دستگاه‌های غنیمتی از دشمن، برای رنگ‌آمیزی، پلاک‌گذاری و شناسنامه‌دار‌کردن به جنوب فرستاده شد که بعد از طی فرآیند مزبور به گردان زرهی لشکر قدس عودت داده شد (خانی‌پور).
شرکت در سلسله عملیات آفندی و پدافندی
۱- کربلای ۵ و تکمیلی کربلای ۵
باوجود اینکه گردان فاقد دستگاه‌های تانک و نفربر بود، پانزده تَن کادر آموزش‌دیده زرهی بر اساس صلاحدید فرمانده گردان کریم خانی‌پور، به گردان‌های رزم مأمور شدند تا اگر دستگاه‌های تانک و نفربر زرهی غنیمت گرفته شد، علیه دشمن استفاده شده، سپس به عقب برگردانده شود. عملیات کربلای۵ که از ۱۹ دی ۱۳۶۵ با هدف تصرف شلمچه و پیشروی به سوی بصره در شلمچه به اجرا گذاشته شد (مرکز اسناد و ... ، ص۷۷) لشکر قدس در جناح جنوب عملیات روی عارضه حساس جزایر بوارین و ام‌الطویل عمل کرد و بنا به درخواست فرمانده لشکر از قرارگاه مرکزی کربلا یک گروهان نفربر زرهی به استعداد پنج دستگاه از لشکر ۹۲ زرهی خوزستان به لشکر قدس مأمور شد.
گردان زرهی لشکر با تقسیم نیروها و حضور در کنار خدمه پنج دستگاه نفربر مزبور، همراه برادران کادر ارتشی تا پایان عملیات تکمیلی کربلای ۵ در محور جاده امام‌رضا(ع) به میدان امام‌رضا(ع) در جنوب پنج‌ضلعی و از آنجا به سمت جنوب منطقه عملیاتی یعنی جزایر بوارین و ام‌الطویل و شهرک دوعیجی بارها و بارها برای حمل نیرو، مهمات، تجهیزات، آذوقه و آب، مجروحان و شهدای عملیات تردد داشتند.
در پایان این دو عملیات، گردان زرهی با دادن شش مجروح به مأموریت خود پایان داد (دیده‌بان؛ هدایتی).
2-عملیات نصر ۴
عملیات نصر۴ از ۳۱ خرداد ۱۳۶۶ با هدف پیشروی به سوی سلیمانیه از شمال شرق با تصرف ماووت، در سلیمانیه-ماووت به اجرا گذاشته شد (مرکز اسناد و، ص۹۴). لشکر قدس در خاص‌ترین محور این عملیات وارد عمل شد؛ گردان‌های عملیاتی لشکر قدس در یال شرقی ارتفاع ژاژیله و یال جنوبی گُلان به تصرف اهداف پرداختند و باعث شدند تصرف و آزادی آزادسازی شهر ماووت میسر گردد. برابر شواهد و گزارش‌های موجود از واحد اطلاعات عملیات لشکر و سایر منابع، استقرار تعدادی تانک و نفربر در پایگاه‌های دشمن محرز گردید؛ لذا انگیزه نیروهای گردان زرهی برای همراهی با گردان‌های رزم برای غنیمت گرفتن و به عقب آوردن آن دستگاه‌ها بیشتر شد. پس از فتح پایگاه‌های دشمن تعداد شش دستگاه تانک و نفربر سالم به دست نیروهای لشکر افتاد که تمام آن‌ها، باوجود مانع‌تراشی سایر یگان‌های مجاور و حتی ایست و بازرسی‌های قرارگاه، به عقبه لشکر در موقعیت تبوک منتقل و بعد از آذر همین سال به عقبه لشکر در پادگان قدس سنندج انتقال یافت. علاوه بر شیرین بودن پیروزی قاطع لشکر قدس در این عملیات، نقطه عطفی برای گردان زرهی لشکر بود که اثرات مثبت آن تا پایان جنگ باقی ماند (همانان).
گردان زرهی لشکر در این عملیات سه نفر مجروح تقدیم کرد (هاتف وحید).
3- عملیات نصر۸
این عملیات از ۲۹ آبان ۱۳۶۶ با هدف گسترش وضعیت خودی در غرب ماووت، در سلیمانیه- پنجوین آغاز شد (مرکز اسناد و، ص۹۶). هدف از اجرای این عملیات تسهیل برای طرح‌ریزی و اجرای عملیات آینده و ایجاد امنیت مواضع فتح‌شده در عملیات نصر۴ بود. لشکر قدس مأموریت داشت در شب دوم پس از فتح قله و ارتفاع گرده‌رش برای دفع پاتک‌ها وارد عمل شود که پنج شبانه‌روز در مقابل پاتک‌های سنگین دشمن ایستادگی کرد و تلفات قابل توجهی بر دشمن وارد نمود. گردان زرهی به‌رغم آمادگی برای شرکت در این عملیات و حضور در عقبه گردان‌های عمل‌کننده، با‌توجه به شرایط سخت جغرافیایی و جَوی، با تجهیزات تانک و نفربر در این عملیات حضور نداشت و یا به عبارتی امکان حضور میسر نشد؛ اما نیروهای زرهی به همراه گردان‌ها و اطلاعات عملیات حضور داشتند تا اگر نیازی در حوزه تخصصی زرهی پیش آمد، به مسئولیت خود عمل کنند (چیتی، صابری).
طی پنج شبانه‌روز حضور گردان‌های رزم در دفع پاتک‌ها و تثبیت مواضع، سه‌تَن از نیروهای زرهی مجروح گردیدند (همانان).
4- عملیات بیت‌المقدس۲
عملیات بیت‌المقدس۲ از ۲۵ دی ۱۳۶۶ با هدف گسترش وضعیت خودی در شمال شرق سلیمانیه عراق با تصرف قامیش، در سلیمانیه-ماووت به اجرا گذاشته شد (مرکز اسناد و، ص۹۷). گردان زرهی به‌رغم آمادگی لازم و حضور میدانی با تجهیزات و امکانات تخصصی و اعلام آمادگی فرماندهی گردان در جلسات لشکر و قرارگاه، به‌دلیل بروز تغییرات و تحرکات دشمن و عدم موفقیت برخی از یگان‌های هم‌جوار و در نهایت لغو عملیات آفندی لشکر قدس، در این عملیات شرکت نکرد (رازی‌زاده).
5-عملیات والفجر۱۰
عملیات والفجر۱۰ از ۲۴ اسفند ۱۳۶۶ با هدف پیشروی به سوی سلیمانیه با تصرف شهرهای خرمال، دوجیله، بیاره و طویله، در سلیمانیه-حلبچه آغاز شد (مرکز اسناد و، ص۹۹). شرایط زمین و جو منطقه و نبود جاده مناسب و فقدان خودروهای تیتان (کشنده تانک) باعث شده بود گردان زرهی نتواند با همه استعداد زرهی در این عملیات شرکت کند؛ لذا با‌توجه به صعب‌العبور بودن جاده‌ها برای خودورهای سبک و سنگین، با به‌کارگیری دو نفربر زرهی M113 (خشایار) به رانندگی منوچهر محمدعلی‌نژاد و علیرضا دیده‌بان برای نقل‌و‌انتقال زیر آتش دشمن با هدف جابه‌جایی نیروها، آمادرسانی، مهمات‌رسانی و حمل مجروح اکتفا نمود. البته مثل چند عملیات گذشته تعدادی از نیروهای زرهی هم همراه نیروهای اطلاعات عملیات و گردان‌های رزم تا پایان عملیات در صحنه نبرد بودند تا در صورت دسترسی به ادوات زرهی دشمن آن‌ها را به‌کارگیری کنند. دو نفربر ذکر شده در حمل مجروحان به‌ویژه مصدومان شیمیایی رزمندگان لشکر قدس همچنین مصدومان شیمیایی فاجعه انسانی شهر حلبچه که ارتش عراق آن را ترتیب داد، از منقطه عملیاتی تا اردوگاه ایجاد شده در نوسود پاوه استان کرمانشاه، بارها تردد کرده و انجام مأموریت نمودند.
در این عملیات و مرحله تکمیلی آن پنج‌تَن از نیروهای گردان زرهی در ارتفاع بانی‌بنوک شیمیایی شدند (خانی‌پور).
6- عملیات بیت‌المقدس۷
عملیات بیت‌المقدس۷ در ۲۳ خرداد ۱۳۶۷ با هدف پس‌زدن مجدد دشمن تا مرز بین‌‌المللی در شلمچه اجرا شد (مرکز اسناد و، ص۱۰۸). گردان زرهی لشکر قدس با پنج‌دستگاه تانک و هفت‌دستگاه نفربر زرهی و یک‌دستگاه نفربر زرهی آمبولانس که به‌عنوان نفربر فرماندهی در اختیار فرمانده لشکر انجام مأموریت می‌کرد، در این عملیات حضور داشت.
تانک‌ها و نفربرهای گردان زرهی در عقبه منطقه عملیاتی، کنار جاده خرمشهر به اهواز، آماده دستور عملیات بودند؛ اما به‌علت کوتاه بودن زمان عملیات گردان‌های پیاده لشکر که کمتر از دوازده ساعت طول کشید، فرماندهی ضرورتی برای به‌کارگیری زرهی ندید و چون نیروهای پیاده جلوتر از مواضع تانک‌ها بودند دستور آتش هم به تانک‌ها داده نشد؛ اما نفربر زرهی تجهیز شده به‌عنوان قرارگاه سیار فرماندهی از ابتدا تا انتهای عملیات فرمانده لشکر را برای نظارت میدانی بر روند عملیات در منطقه جابه‌جا می‌نمود. خشایارهای زرهی در کار نقل‌و‌انتقال نیروی انسانی و آمادرسانی در جریان عملیات، به‌ویژه موقع عقب‌نشینی ایفای نقش داشت که در این عملیات چهارتَن از نیروهای گردان زرهی مجروح شدند (خانی‌پور).
7- عملیات سرنوشت (غدیر)
این عملیات آخرین عملیات آفندی رزمندگان اسلام در دفاع مقدس بود و به علت اصرار بر شرارت‌ها و پاسخگویی به تحلیل‌های غلط دشمن مبنی‌بر قرار‌گرفتن ایران در موضع ضعف، از ۵ مرداد ۱۳۶۷ با هدف شکست مجدد عراق و بازپس‌گیری زمین‌های اشغالی در جبهه جنوبی و میانی به‌اجرا درآمد (مرکز اسناد و، ص۱۱۲). تانک‌ها و نفربرهای گردان زرهی در عقبه منطقه عملیاتی، کنار جاده خرمشهر به اهواز، جنوب پادگان حمید موقعیت شهید محمدنژاد، آماده اجرای عملیات بودند؛ اما به‌علت شرایط خاص زمانی و مکانی عملیات، فرماندهی ضرورتی برای به‌کارگیری زرهی ندید و چون نیروهای پیاده جلوتر از مواضع تانک‌ها بودند دستور آتش هم به تانک‌ها داده نشد؛ اما نفربرهای زرهی به‌عنوان قرارگاه سیار فرماندهی و به‌منظور جابجایی و آمادرسانی از ابتدا تا انتهای عملیات به وظایف محوله مبادرت ورزیدند (خانی‌پور).
8-پدافند در محور خسروآباد اروندکنار
۱۵ تیر ۱۳۶۷ گردان‌های حضرت رسول(ص) و ابوالفضل مأموریت پدافند در لجمن خسروآباد، اروندکنار آبادان را به‌عهده گرفتند که پنج‌دستگاه تانک از گردان زرهی لشکر با استقرار در مواضع مناسب حمایت از این دو گردان را به‌عهده داشت. این موضع پدافندی تا آخر مرداد ۱۳۶۷ و اعمال آتش‌بس ادامه داشت که گردان زرهی آسیب و تلفاتی نداشته‌است (همان).
محل‌های استقرار گردان زرهی
زمستان ۱۳۶۵در سلسله عملیات کربلای ۵ و تکمیلی کربلای ۵ زرهی لشکر در خرمشهر نزدیک پل نو؛ ماه‌های فروردین و اردیبهشت۱۳۶۶ در پادگان شهید قلی‌پور شوشتر؛ برای حضور در سلسله عملیات شمال غرب از نیمه دوم خرداد ۱۳۶۶ به پادگان قدس سنندج ؛ اواخر همین ماه به موقعیت تبوک لشکر در روستای بوالحسن بانه؛ بعد از عملیات نصر۴ تا پایان عملیات بیت‌المقدس۲ در موقعیت تبوک و مقر یاحسین(ع) در جنوب شهر ماووت و بخشی هم به‌همراه دستگاه‌های به‌غنیمت‌گرفته‌شده در پادگان قدس سنندج تا پایان ۱۳۶۶ش استقرار داشت. از اردیبهشت ۱۳۶۷ به پادگان شهید قلی‌پور شوشتر نقل مکان کرد؛ برای حضور در عملیات بیت‌المقدس۷ و سرنوشت، از نیمه دوم خرداد ۱۳۶۷ در شمال خرمشهر؛ برای اتمام عملیات بیت‌المقدس ۷ در تیر و مرداد ۱۳۶۷ با پنج‌دستگاه تانک در خط پدافندی خسروآباد آبادان و نفربرها در پادگان شهید قلی‌پور شوشتر استقرار داشت. از اوایل مهر ۱۳۶۷ یعنی اتمام جنگ عراق و ایران پنج‌دستگاه تانک لشکر هم از خسروآباد به شوشتر منتقل و در همان پادگان استقرار داشت (هدایتی).
گردان زرهی بعد از دفاع مقدس
بعد از دفاع مقدس گردان زرهی تا پایان ۱۳۶۷ش در پادگان شوشتر استقرار داشت و در اوایل ۱۳۶۸ نیروهای زرهی به اردوگاه کپورچال بندرانزلی نقل مکان کرد؛ اما برای حفظ بهتر تجهیزات زرهی، دستگاه‌های تانک و نفربر به پادگان امام‌خمینی لوشان انتقال یافت. کریم خانی‌پور از ۱۳۶۹ ش برای تحصیلات دانشگاهی از گردان جدا و مسئولیت را تحویل بیت‌الله نوردی داد و سپس علیرضا نظری فرماندهی گردان را به‌عهده گرفت. از۱۳۷۰ش زمزمه انحلال گردان زرهی به‌علت رطوبت و بارندگی استان گیلان مطرح شد و همه دستگاه‌های تانک و نفربر با دستور فرماندهی به لشکر ۸ نجف اشرف اصفهان تحویل شد. با اعتراض لشکر قدس نسبت به این تصمیم و ابلاغ مجدد فرمانده نیروی زمینی سپاه از ۱۳۷۱ش گردان زرهی لشکر ۱۶ زرهی قدس، به فرماندهی علیرضا نظری احیا شد. با احیای این گردان در اواخر ۱۳۷۱ ش پانزده دستگاه تانک T54 و T55 و پنج‌دستگاه نفربر زرهی BMP1 به این گردان داده شد و از آن تاریخ دستگاه‌های زرهی و کادر و نیروهای گردان به اردوگاه حسین‌کوه فومن واقع در جاده فومن به ماسوله انتقال پیدا کرد. به‌هر‌حال با اراده نیروی زمینی سپاه برای حذف سازمان زرهی لشکر قدس گیلان و تلاش لشکر گیلان برای بقای این سازمان، در هر‌صورت اراده نیروی زمینی سپاه با استدلال اینکه رطوبت و بارندگی بالای گیلان، موجب فرسودگی تجهیزات زرهی می‌گردد، فایق آمد و گردان زرهی لشکر در۱۳۸۶ش منحل و امکانات تانک و نفربر آن تحویل لشکر مکانیزه ۲۷محمد رسول‌الله(ص) شد (اسماعیلی).
در جریان نبرد دهه ۹۰ جبهه مقاومت به فرماندهی نیروی قدس سپاه با تروریست‌های مورد حمایت آمریکا و اسرائیل و وهابیت در سوریه، پیشکسوتان و مُجَربان زرهی گیلان با مسئولیت کریم خانی‌پور، محمد هدایتی، محمد‌رحیم میرزاپور و علیرضا دیده‌بان به‌صورت گردشی، سازمانی را با عنوان زرهی در سوریه حوالی ۱۳۹۵ش و ۱۳۹۶ش ایجاد کرده و با لشکر حضرت زینب(س) پاکستان، تیپ رضوان حزب‌الله لبنان و لشکر فاطمیون افغانستان، تحت فرماندهی سردار شهید محمدعلی حق‌بین* با به‌کارگیری پنج‌دستگاه تانک T72 و T90 و پنج‌دستگاه نفربرBMP2 در غالب عملیات و حرکات رزمی نقش‌آفرینی مؤثری داشتند (مقدادی‌کاسانی).
مآخذ: اسماعیلی، اسماعیل (مدیریت بازرسی و پژوهشگر)؛ چیتی، اکبر(خدمه تانک)؛ خالقی، محمدرضا (پیشکسوت زرهی)؛ خانی‌پور، کریم (فرمانده گردان زرهی)؛ دیده‌بان، علیرضا (راننده نفربر)؛ رازی‌زاده، ابراهیم (فرمانده تانک)؛ صالح صابری، مقدادی‌کاسانی، محمدرضا (مسئول محور اطلاعات عملیات و پژوهشگر)؛ نوردی، بیت‌الله (فرمانده گردان زرهی)؛ هاتف وحید، قربانعلی (پژوهشگر)؛ هدایتی، محمد (مسئول تعمیر و نگهداری)؛ نشست بازکاوی و تاریخ‌پژوهی عملکرد گردان زرهی، مورخ ۱۱ دی ۱۴۰۳، موجود در اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان گیلان؛ مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اطلس جنگ ایران و عراق، رشید، محسن، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۱ ش.
/ محمدرضا مقدادی کاسانی/